Başarılı ve doğal bir çeviri üzerine durup hiç düşünmezken kötü bir çeviri bütün ruh halimizi değiştirebiliyor. Mesela bir kitap okuyorsunuz ama o kadar çeviri kokuyor ki kitabın akışına bir türlü odaklanamıyorsunuz. Ya da daha kötüsü, izlediğiniz filmin dublajı o kadar kötü ki bir bakmışsınız iki saatlik filmden aklınızda kalan tek şey çevirisi.
Küreselleşen dünyada hayatımızı bu kadar fazla etkileyen çevirinin bir de görünmeyen yüzünü inceleyelim: gizli kahraman çevirmenlerin bir günü.
Günün Başlangıcı: Hazırlık Vakti
Sanılanın aksine biz çevirmenler, elimize kâğıt kalem alıp bir oturuşta çeviri yapmıyoruz. Belki de en önemli aşama, hazırlık evresi. Başarılı çeviri yapabilmek için ilk önce konuyu derinlemesine anlamak gerekir. Hem hedef hem kaynak dilde konu araştırılır, terminoloji çıkarılır ve paralel metinler incelenir.
Çeviri Sanatı: Zorlukları Aşma
Çeviri yapmak, yalnızca kelimeleri değiştirmek değildir; kaynak dildeki incelikleri korurken hedef dilde doğal bir şekilde anlamı yakalamak gerekir. Bazı metinler daha tekniktir, dolayısıyla hem kaynak dile sadık kalıp hem de hedef dilde başarılı bir çeviri elde edilebilir. Fakat bazı metinler vardır ki tek bir cümlesini bırakın çevirmeyi, anlamak saatler alır.
Özellikle edebi metinlerin çevirisi, oldukça hassas bir iştir. Hem yazarın duygularına ve anlattıklarına sadık kalmanız gerek hem de hedef kitlenin sizi anlaması. Fakat dil ve kültür o kadar iç içe geçmiş kavramlar ki hedef kitlede o kültüre aşinalık yoksa siz ne kadar doğru bir çeviri yapsanız da aslında başarısız olmuşsunuz demektir.
Bir Çevirmenin Trajedisi: Makine Çeviri Araçları
“Google Translate de aynı çeviriyi yapıyor işte.”
“E ben bunu Google Translate ile çeviririm, neden o kadar para ödeyeyim?”
Bu gibi soruları ve benzerlerini her çevirmen defalarca duymuştur. Profesyonel bir çevirmen ile Google Translate gibi bir makine çeviri aracını kıyaslamadan önce karmakarışık bir cümle yazın ve sonra da bunu Google Translate ile çevirmeyi deneyin. Ya da dili zor olan bir kitaptan bir kesit alın ve onu çevirmeyi deneyin. Bir daha bu soruları sormayacağınıza eminim.
Gizli Kahraman Çevirmenler
Çeviri, sanılanın aksine saatlerce araştırma ve ciddi emek gerektiren bir alan. Bu işi profesyonel olarak yapan çevirmenler hak ettikleri saygıyı ne yazık ki görmüyor. Aslında kültürler ve diller arasında köprü kuran ve bu sayede dünyanın birbiri ile iletişim kurmasını sağlayan çevirmenler olmasaydı halimiz ne olurdu?
O çok sevdiğiniz Fransız yapımı filmi anlamadan izlerken aynı zevki alır mıydınız? Peki ya Marquez’in kitaplarını okuma şansınız hiç olmasaydı? Ya da Covid gibi ciddi bir tehdit altında yapılan araştırmalar tıp dünyasında duyurulamasaydı?
Bir çevirmenin işi iletişimdir, yalnızca kelimeleri bir dilden diğerine aktarmak değil. Doğru iletişimi kurmak da incelik gerektiren bir iş. Bu nedenle profesyonel bir çevirmen ile bir makine çeviri aracını kıyaslamadan önce durup iki kere düşünelim.
